ជនជាតិដើមភាគតិចពូនងនៅភូមិឡៅកា សង្កាត់សុខដុម ក្រុងសែនមនោរម្យ ខេត្តមណ្ឌលគិរីចោទឈ្មួញដីថា បានដាក់គ្រឿងចក្រឈូសឆាយបំផ្លិចបំផ្លាញតំបន់អបិយជំនឿរបស់ពួកគេ។
កាលពីថ្ងៃទី២៦ ខែឧសភា ឆ្នាំ២០២៥ សហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចនៅខេត្តមណ្ឌលគិរីផ្សព្វផ្សាយលើហ្វេសប៊ុករបស់ខ្លួនថា ដីព្រៃភ្នំមួយកន្លែងដែលបណ្តុំដោយជំនឿរបស់ជនជាតិដើមភាគនិងបេតិកភណ្ឌរបស់ជាតិត្រូវបានឈ្មួញដីដាក់គ្រឿងចក្រឈូសឆាយបំផ្លិតបំផ្លាញចោលអស់។
ជនជាតិដើមភាគតិចបានទាមទារឱ្យបញ្ឈប់ការឈូសឆាយ ដោយចាត់ទុកសកម្មភាពនេះថា ជាការប្រមាថ និងរំលោភបំពានសិទ្ធ ហើយធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់អត្តសញ្ញាណរបស់ជនជាតិដើមភាគតិច។
អ្នកស្រី ផ្លឹក ភីរុំ ប្រធានសហគមន៍ជនជាតិភាគតិចពូនងនៅភូមិឡៅកា បានបញ្ជាក់បន្ថែមថា តំបន់ដែលឈ្មួលដីដាក់គ្រឿងចក្រឈូសឆាយនោះ គឺជាកន្លែងដែលជនជាតិដើមភាគតិចពូនងគោរពបូជាតាំងពីយូរលង់ណាស់មកហើយ។
អ្នកស្រីបន្តថា ដីតំបន់នោះ គឺជនជាតិដើមភាគតិចស្នើបានសុំចុះបញ្ជីជាដីសមូហភាពតាំងពីឆ្នាំ២០០៤ ដោយដីនោះ មានទំហំជាង៣ហិកតាប៉ុណ្ណោះ និងមានពលរដ្ឋជាជនជាតិដើមភាគតិចជាង២០០គ្រួសារចូលអាស្រ័យផល។
អ្នកស្រីបន្ថែមថា៖«កន្លែងហ្នឹងទីសការៈបូជារបស់ជនជាតិដើមភាគតិច ប៉ុន្តែហេតុអីបានធ្វើអីចឹង។អីចឹង!មានន័យថា នេះជាការប្រមាថមួយយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ ចំពោះជនជាតិដើមភាគតិច ព្រោះកន្លែងហ្នឹងជនជាតិដើមភាគតិចបានគោរពបូជាតាំងពីដើមមកហើយ។ហេតុអីនៅតែធ្វើចរិកអីចឹងដាក់ជនជាតិដើមភាគតិច។ដីកន្លែងជាដីជំនឿដែលជនជាតិដើមមិនប៉ះពាល់បានទេ កាលពីមុន»។
តំណាងជនជាតិដើមភាគតិចពូនងរូបនេះ បន្ថែមថា ឈ្មួញដីហ៊ានដាក់គ្រឿងឈូសឆាយដីតំបន់នោះ ក្រោមហេតុផលថា ខ្លួនមានលិខិតកាន់កាប់ពីអាជ្ញាធរមូលដ្ឋាន។ អ្នកស្រីបានដាក់ការសង្ស័យថា ករណីឈ្មួញមានលិខិតកាប់កាប់ដីនេះអាចមានការឃុបឃិតគ្នាណាមួយរវាងអាជ្ញាធរ និងឈ្មួញដី។
បណ្តាញជនជាតិដើមភាគតិចប្រចាំខេត្តមណ្ឌលគិរីលោក ណាន ដានី ជាជនជាតិដើមភាគតិចពូនងចាត់ទុកសកម្មភាពឈ្មួញដីឈូសឆាយបំផ្លិតបំផ្លាញ់ដីតំបន់ជំនឿរបស់ជនជាតិភាគដើមតិចនេះថា ជាការប្រមាថមើល និងរំលោភបំពានសិទ្ធធ្ងន់ធ្ងនរបស់ជនជាតិដើមភាគតិច។
លោក ណាន ដានី បន្តថា ករណីនេះ បណ្តាញជនជាតិដើមភាគតិចកំពុងរៀបចំបណ្តឹង ប្តឹងករណីនេះទៅអាជ្ញាធរពាក់ព័ន្ធ ដើម្បទាមទារយុតិធម៌ និងដំណោះស្រាយ។ ហើយលោកក៏ស្នើដល់អាជ្ញាធរពាក់ព័ន្ធពិនិត្យឡើងវិញ លើការចេញលិខិតកាប់កាប់ និងលក់ដូរតំបន់ការពារទៅឱ្យឈ្មួញនេះដែរ។
លោកបន្ថែមថា ៖«សកម្មភាពនេះវាអាក្រក់មើលខ្លាំងណាស់ យើងមិនអាចទទួលយកបានទេ។វាបានធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ដល់ប្រពៃណីរបស់ជនជាតិដើមភាគតិច មិនគោមានទង្វើបំផ្លិតបំផ្លាញកន្លែងទីសការៈបែបនេះទេ។ នេះគឺការរំលោភបំពានលើជនជាតិដើមភាគតិចពួកខ្ញុំយ៉ាងធ្ងន់ធ្ងរ»។
ចៅសង្កាត់សុខដុមអ្នកស្រី នេត ឆៃយ៉ាង មានប្រសាសន៍ថា វិវាទដីធ្លីនេះហួសពីដែនសមត្ថកិច្ចរបស់អ្នកស្រីក្នុងការដោះស្រាយ។ អ្នកស្រីថា ករណីនេះ អ្នកស្រីបានត្រឹមប្រមូលព័ត៌មានធ្វើរបាយការណ៍ដាក់ជូនថ្នាក់លើ ដើម្បីដោះស្រាយប៉ុណ្ណោះ។
យ៉ាងណាអ្នកស្រី នេត ឆៃយ៉ាង អះអាងថា ដីកំពុងមានជម្លោះនេះ បានឆ្លងកាត់ឈ្មួញដីពីរម្ចាស់មកហើយ។ អ្នកស្រីថា ចៅសង្កាត់មុនៗជាអ្នកចេញលិខិតបញ្ជាក់ការទិញលក់ឱ្យឈ្មួញជាបន្តបន្ទាប់ ខណៈអ្នកស្រីទើបតែចូលកាន់តំណែងថ្មី មិនបានដឹងករណីនេះទេ។
ចៅសង្កាត់រូបនេះ បញ្ជាក់ថា បច្ចុប្បន្នដីនេះ បានធ្លាក់ដល់ដៃក្រុមហ៊ុនឯកជនមួយដែលមកវិនិយោគនៅតំបន់នោះ ដែលអ្នកស្រីមិនបានចាំឈ្មោះ ហើយថា ម្ចាស់ដីថ្មីនេះបានចុះបញ្ជីក្បាលដីជាប្រព័ន្ធរួចហើយ ប៉ុន្តែមិនទាន់ទទួលបានបណ្ណកម្មសិទ្ធិ។
អ្នកស្រី នេត ឆៃយ៉ាង ឱ្យដឹងទៀតថា អ្នកដែលឈួសឆាយដីនោះ គឺជាម្ចាស់គ្រឿងចក្រដែលមកស៊ីឈ្មួលឈូសឆាយឱ្យក្រុមហ៊ុនតែប៉ុណ្ណោះ ខណៈភាគីជនជាតិដើមភាគតិចពុំមានលិខិតស្នាមបញ្ជាក់ការគ្រប់គ្រងដីតំបន់នោះទេ ហើយថា ជនជាតិភាគតិចទើបតែសង់ខ្ទមអ្នកតា និងធ្វើពិធីកាលពីមីនាឆ្នាំ២០២៥នេះទេ។
អ្នកស្រីបន្ថែមថា៖«ដីហ្នឹងតាចៅសង្កាត់ចាស់គាត់ជាអ្នកសញ្ញេចុះហត្ថលេខាឱ្យគេ។គាត់ចុះឱ្យគេយូរហើយ បើមកដល់ខ្ញុំនេះវាពីរបីតំណរមកហើយ។រឿងហ្នឹងមីងតែប៉ុណ្ណឹង ប៉ុន្តែគេកំពុងដុតដៃដុតជើងធ្វើការងារលើរឿងនេះព្រោះរឿងហ្នឹងមីងមិនអាចមានសមត្ថភាពដោះស្រាយទេ»។
ជុំវិញករណីនេះ នាយកទទួលបន្ទុកកិច្ចការទូទៅ នៃអង្គការការពារសិទ្ធិមនុស្សលីកាដូ លោក អំ សំអាត ស្នើឱ្យមានការស៊ើបអង្កេតដោយឯករាជមួយ ដើម្បីដោះស្រាយ និងកុំ ឱ្យប៉ះពាល់ដល់សិទ្ធិរបស់ជនជាតិដើមភាគតិច។
លោកបន្ថែមថា៖ « យើងដឹងហើយថា បងប្អូនជនជាតិដើមភាគតិចនេះ មានវប្បធម៌ប្រពៃណីទំនៀមទំលាប់ ឬក៏កន្លែងដីធ្លីដែលជាជំនឿសាសនា និងការរស់នៅរបស់គាត់ហ្នឹងវាអាស្រ័យទៅលើប្រពៃណី និងវប្បធម៌របស់គាត់។ អីចឹងហើយបើមានការរំលោភបំពាន់ទៅលើដីធ្លីរបស់ពួកគាត់ គឺវាប៉ះពាល់ទៅលើអត្តសញ្ញាណ និងជីវភាពរស់នៅរបស់ពួកគាត់។ អីចឹងគួរតែមានគណៈកម្មការជំនាញមួយ ចុះស៊ើបអង្កេតទៅលើរឿងហ្នឹង ដើម្បីស្វែងរកដំណោះស្រាយមួយដោយតម្លាភាព និងយុត្តិធម៌»។
ក្នុងសេចក្តីប្រកាសរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ ស្តីពីសិទ្ធិរបស់ជនជាតិដើមភាគតិចត្រង់មាត្រា២៦បានចែងថា ជនជាតិដើមភាគតិចមានសិទ្ធិលើដីធ្លី ដែនដី និងធនធានដែលពួកគេមាន ឬកាន់កាប់ ឬបានទទួលជាប្រពៃណី។
មាត្រាដដែលនេះបន្តទៀតថា ជនជាតិដើមភាគតិចមានសិទ្ធិជាម្ចាស់ និងគ្រប់គ្រងរួមទាំងធនធានដែលខ្លួនមាន ដោយសារហេតុផល នៃកម្មសិទ្ធិជាប្រពៃណី ឬការកាន់កាប់ ឬការប្រើប្រាស់ជាប្រពៃណីដ៏ទៃទៀត ក៏ដូចជាអ្វីៗផ្សេងទៀតដែលពួកគេមាន។
សេចក្តីប្រកាសនេះបានបញ្ជាក់ថា រដ្ឋត្រូវទទួលស្គាល់ និងការពារតាមផ្លូវច្បាប់ចំពោះដីធ្លី ដែនដី និងធនធាននានា។ ការទទួលស្គាល់បែបនេះ ត្រូវប្រព្រឹត្តទៅដោយគោរពយ៉ាងត្រឹមត្រូវចំពោះទំនៀមទំលាប់ប្រពៃណី និងប្រព័ន្ធកាន់កាប់ដីធ្លីរបស់ជនជាតិដើមភាគតិចដែលពាក់ព័ន្ធ។
កាលពីឆ្នាំ២០០៩ រដ្ឋាភិបាលបានចេញអនុក្រឹត្យមួយ ស្តីពី នីតិវិធី នៃការចុះបញ្ជីដីសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិច ដោយអនុក្រឹត្យនេះ មានគោលដៅកំណត់គោលការណ៍នីតិវិធី និងយន្តការសម្រាប់ការចុះបញ្ជីដីសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចជាកម្មសិទ្ធិសមូហភាព។
អនុក្រឹត្យនេះ ក៏មានគោលបំណងផ្ដល់សិទ្ធិស្របច្បាប់ក្នុងការកាន់កាប់ដីធ្លីដល់សហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិច ដើម្បីធានាសុវត្ថិភាព នៃការកាន់កាប់ដីធ្លី និងការពារសិទ្ធិសមូហភាព ដោយរក្សានូវអត្តសញ្ញាណ វប្បធម៌ ទំនៀមទំលាប់ និងប្រពៃណីល្អរបស់សហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចផងដែរ។
មាត្រា៦ នៃអនុក្រឹត្យនេះ បានបញ្ជាក់ថា ដីដែលត្រូវចុះបញ្ជីជាកម្មសិទ្ធិសមូហភាពរបស់សហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិច រួមមាន ដីលំនៅឋាន ដីដែលសហគមន៍ប្រកបរបរធ្វើកសិកម្មតាមប្រពៃណី មានដីដាំដុះជាក់ស្ដែង ដីស្រែចម្ការ ដីបម្រុងទុកចាំបាច់ក្នុងការដូរវេនដំណាំ ដីព្រៃអារក្ខ និងដីកប់ខ្មោចជាដើម៕
……………………………………………………..
អត្ថបទដោយពលរដ្ឋអ្នកសារព័ត៌មាន ភាព ណាវី
