សំឡេងនៃការជជែកវែកញែកអំពីបញ្ហាព្រៃឈើ ការប្រឈមនានាក្នុងការអភិរក្ស និងការពារព្រៃឈើនៅតំបន់ការពារ ក្នុងចំណោមក្រុមយុវជនជនជាតិដើមភាគតិច អង្គការសង្គមស៊ីវិល មន្ត្រីរដ្ឋាភិបាល និងព្រះសង្ឃជាដើម ត្រូវបានបន្លឺនៅក្នុងវេទិកានៃការប្រារព្ធទិវាព្រៃឈើអន្តរជាតិ ឆ្នាំ២០២៥ កាលពីអំឡុងសប្តាហ៍មុន។
តំបន់ការពារធំៗចំនួន២ ដែលសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចបានលើកឡើងនោះ គឺតំបន់ព្រៃឡង់ និងព្រៃព្រះរការ ដែលមានវិសាលភាពគ្របដណ្តប់លើខេត្តចំនួន៤ ក្នុងប្រទេសកម្ពុជា នោះគឺខេត្តស្ទឹងត្រែង ព្រះវិហារ កំពង់ធំ និងខេត្តក្រចេះ។
ក្នុងវេទិកានោះ ក្រុមយុវជន បានលើកឡើងពីទុក្ខលំបាក បញ្ហាប្រឈមក្នុងការចូលរួមអភិរក្សព្រៃឈើ ការដាក់គំនាបទៅលើសហគមន៍ និងការស្នើសុំឱ្យមានដំណោះស្រាយផ្លូវច្បាប់ផ្សេងៗជាដើម ដើម្បីការពារតំបន់ព្រៃឈើដែលជាទ្រព្យសម្បត្តិជាតិបន្សល់ទុកតាំងពីដូនតាមក។
លោក ខាក់ ផារិទ្ធម៉ាស៊ី មានអាយុ២៥ឆ្នាំ ជាជនជាតិដើមភាគតិចកួយ និងជាយុវជនសកម្មមានស្រុកកំណើតនៅ ស្រុកត្បែងមានជ័យ ខេត្តព្រះវិហារ បានលើកឡើងថា ស្ថានភាពនៅតំបន់ព្រៃព្រះរការ ដែលខ្លួនបានរស់នៅ និងអាស្រ័យផលអនុផលព្រៃឈើនោះ បានបាត់បង់ព្រៃឈើកាន់តែខ្លាំង ដោយមន្ត្រីដែលនៅក្នុងតំបន់ មិនបានយកចិត្តទុកដាក់បង្ក្រាបបទល្មើសទ្រង់ទ្រាយធំទាំងនោះទេ។
លោកថ្លែងថា៖ «វាមិនមែនជាការកាប់បែបលក្ខណៈគ្រួសារទេ ព្រោះការកាប់នេះមានលក្ខណៈទ្រង់ទ្រាយធំ។ បើតាមខ្ញុំសង្កេត គឺមានមន្រ្តីឧទ្យានុរក្សជួយបើកដៃដើម្បីឱ្យពួកគាត់[ក្រុមហ៊ុន] ហ៊ានចូលកាប់បំផ្លាញ។ តំបន់មួយចំនួនដែលត្រូវបានកាប់បំផ្លាញមិនក្រោម ២០០ដើម ទៅ ៣០០ដើមទេ។ ប្រភេទឈើភាគច្រើនជា ឈើទាល ប្រដាក់ ប្រភេទគគីរជាដើម ដែលចំណាយពេលកាប់ចន្លោះពី១០ ទៅ ១៥ថ្ងៃ។ ឥឡូវនេះ ឈើមួយចំនួនដែលនៅសេសសល់ គេកាប់តែដើមប្រដាក់និងដើមឈើទាលទេ ដោយសារដើមប្រណិតៗអស់ សឹងតែបាត់បង់ក្នុងដែនជម្រកសត្វព្រៃព្រះរការ»។
បុរសមាឌតូច សម្បុរស្រអែមរូបនេះ បានចោទជាសំណួរទៅកាន់មន្ត្រីទាំងអស់នោះថា៖ «បើសិនជាយើងជួបបទល្មើសដោយផ្ទាល់ នាំទៅមើលដល់កន្លែងហើយ ម៉េចមិនទៅ? ក្រែងនេះជាកាតព្វកិច្ចរបស់ពួកគាត់។ តើពួកគាត់ចង់ការពារឬបំផ្លាញ? »។
លោករៀបរាប់ពីផលវិបាកជាច្រើននៅពេលរូបលោក និងប្រជាសហគមន៍ចុះល្បាតព្រៃម្តងៗ ដោយមានពេលខ្លះត្រូវមន្រ្តីដែលធ្វើការនៅតំបន់នោះដេញចេញ និងហាមឃាត់មិនឱ្យយុវជនចូលមើលស្ថានភាពព្រៃឈើនោះទេ។
លោក ម៉ាស៊ី បន្ថែមទៀតថា ការកាប់ព្រៃឈើដែលមានលក្ខណៈទ្រង់ទ្រាយធំ បានចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០១៩ មកម៉្លេះ ហើយក្នុងមួយឆ្នាំៗឈើដែលបាត់បង់មិនក្រោម ១០០០ដើម ទៅ ២០០០ដើមនោះទេ។ ជនជាតិដើមភាគតិចកួយរូបនេះ បានប្រដូចព្រៃឈើថាជាកុងធនាគារ និងប្រភពប្រាក់ចំណូលដែលលោកនិងពលរដ្ឋបានអាស្រ័យផលតាំងពីដើមមកហើយ។
លោកថ្លែងថា៖ «សហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចខ្ញុំ អាស្រ័យផលទៅលើព្រៃឈើ ដូចជា ទៅដងជ័រ បោចវល្លិ៍ ដកផ្សិត ដើម្បីចិញ្ចឹមជីវិតនៅក្នុងសហគមន៍»។
ចំណែកឯ លោក ហម ផាត ជាយុវជនសកម្មព្រៃឡង់នៅខេត្តព្រះវិហារ បានឱ្យដឹងថា នៅតំបន់ការពារព្រៃឡង់ ក៏មានបញ្ហាច្រើនដែរ ដូចជា បទល្មើសកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើដែលកាប់សឹងរាល់ថ្ងៃ ហើយជនល្មើសមិនខ្លាចប្រជាជនដែលនៅតំបន់របស់លោកឡើយ ខណៈពលរដ្ឋក៏ពិបាកក្នុងការចុះល្បាតព្រៃដោយសារតែមានការរឹតត្បិតពីសំណាក់មន្ត្រីឧទ្យានុរក្ស និងអាជ្ញាធរមូលដ្ឋាន។
លោកបានឃើញបទល្មើសទាំងនោះស្តែងនឹងភ្នែក ដោយមានការប្រើរណារយន្ត ម៉ាស៊ីនគោយន្ត និងក្រុមអ្នកអាឈើជាដើម ហើយឈើដែលកាប់បានភាគច្រើន ជនល្មើសបានលក់ចេញទៅឱ្យប្រទេសវៀតណាម និងចិន ។
លោកថ្លែងថា៖ «ពេលខ្ញុំចុះល្បាតព្រៃ មានករណីដេញបាញ់ខ្ញុំជាក់ស្តែង ពេលនោះគ្នាខ្ញុំមាន ៣០នាក់ និងក្រុមបទល្មើសមានចំនួន៦នាក់ បានដេញកាប់ពួកខ្ញុំ។ មន្ត្រីភូមិ ឃុំ មិនដែលអើពើទេ មានតែស្អប់យើងថែម ព្រោះពេលចុះម្តងៗពួកយើងតែងតែសុំការអនុញ្ញាតពីអាជ្ញធរហើយបានចុះល្បាត តែបើថាចូលរួមជាមួយពួកយើង គឺគាត់មិនដែលចូលរួមទេ»។
ករណីនេះ លោកអំពាវនាវដល់រដ្ឋាភិបាល និងក្រសួងបរិស្ថាន បើកទូលាយដល់សហគមន៍មូលដ្ឋាន អាចចូលរួមចុះល្បាតព្រៃឈើ និងសុំឱ្យមន្ត្រីថ្នាក់ក្រោម ជួយសហការក្នុងការចាប់ជនល្មើសពិតប្រាកដ ដើម្បីយកទៅផ្តន្ទាទោសតាមច្បាប់ ជៀសវាងទទួលយកការសូកប៉ាន់ពីជនល្មើស ហើយបណ្តែតបណ្តោយឱ្យបទល្មើសបន្តកើតមានឡើង។
លោកថ្លែងថា៖ «ខ្ញុំមិនមានអ្វីច្រើនដើម្បីសុំជំនួយពីអ្នកពាក់ព័ន្ធទេ គឺគ្រាន់តែចង់ឱ្យការពារព្រៃនៅតំបន់ព្រៃឡង់ឱ្យបានគង់វង្ស សម្រាប់កូនចៅជំនាន់ក្រោយប៉ុណ្ណោះ»។
បើតាមគេហទំព័ររបស់អង្គការទិន្នន័យដើម្បីការអភិវឌ្ឍ(ODC) ចេញផ្សាយកាលពីថ្ងៃទី១៨ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ២០១៦ ព្រៃឡង់ ជាព្រៃធំជាងគេនៅតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ដីគោក ដែលមានទំហំ ៥២៥០គីឡូម៉ែត្រការ៉េ ស្ថិតនៅប៉ែកខាងលិចទន្លេមេគង្គ គ្របដណ្តប់ខេត្តចំនួន៤គឺខេត្តក្រចេះ ព្រះវិហារ ស្ទឹងត្រែង និងខេត្តកំពង់ធំ។
គេហទំព័រដដែលថា ព្រៃនេះមានអម្បូរសត្វប្រមាណជាង ៤០០ប្រភេទ ដែលក្នុងនោះដែរ សត្វនិងរុក្ខជាតិដែលជិតផុតពូជមាន ១៧ប្រភេទ ហើយត្រូវបានគេប៉ាន់ប្រមាណថាមានប្រជាជន ៧សែននាក់ កំពុងរស់នៅក្នុងបរិវេណជុំវិញព្រៃនេះចម្ងាយ ១០គីឡូម៉ែត្រ ដែលភាគច្រើនត្រូវបានស្នាក់អាស្រ័យដោយក្រុមជនជាតិដើមភាគតិច។ ODC ឱ្យដឹងទៀតថា ឈ្មោះ «ព្រៃឡង់» នេះមានន័យក្នុងភាសាជនជាតិភាគតិចកួយថា «ព្រៃរបស់យើងទាំងអស់គ្នា»។
ស្រដៀងនឹងយុវជនឯទៀតដែរ កញ្ញា ឆេង លក្ខិណា ជាសកម្មជនការពារព្រៃឡង់មកពីខេត្តស្ទឹងត្រែង បានឱ្យដឹងថា នាងតែងតែចូលរួមចុះល្បាតព្រៃឡង់ជារៀងរាល់ខែជាមួយនឹងប្រជាសហគមន៍ផ្សេងទៀត។
យុវតីសម្បុរស្រអែម រាងស្តើង រូបនេះ សង្កេតឃើញថា បទល្មើសព្រៃឈើបានកើតឡើងជាបន្តបន្ទាប់ និងមានការកាប់ទន្ទ្រានដីព្រៃក្នុងទ្រង់ទ្រាយធំផងដែរ ដើម្បីយកដីធ្វើជាកម្មសិទ្ធិឯកជន ដែលធ្វើឱ្យព្រៃឈើនៅតំបន់ព្រៃឡង់កាន់តែអស់ទៅៗ។
កញ្ញាថា៖ «សម្រាប់ខ្ញុំ នៅពេលដែលខ្ញុំឃើញទិដ្ឋភាពនៅក្នុងតំបន់ព្រៃឡង់ ដែលកាប់ដោយទ្រង់ទ្រាយធំហ្នឹងខ្ញុំមានអារម្មណ៍ថាស្រណោះព្រៃមែនទែន ពីអំឡុងពេលឆ្នាំមុនៗ ខ្ញុំទៅ គឺសុទ្ធតែព្រៃក្រាស់មែនទែន។ ប៉ុន្ដែដល់ចុងឆ្នាំ២០២៤ ចូលដើមឆ្នាំ២០២៥នេះ ឃើញថា ការកាប់មានលក្ខណៈទ្រង់ទ្រាយធំហើយស្រណោះព្រៃឡង់យើងមែនទែន ដែលក្នុងនាមយើងជាយុវជន និងជាអ្នកស្រឡាញ់បរិស្ថាន ក៏ដូចជាអ្នកដែលចូលរួមចុះល្បាតនៅក្នុងតំបន់ព្រៃឡង់ផ្ទាល់»។
កញ្ញា លក្ខិណា ដែលមានវ័យ ២៨ឆ្នាំរូបនេះ ឱ្យដឹងទៀតថា នៅពេលសហគមន៍ចុះល្បាតព្រៃម្តងៗ ក៏ជួបបញ្ហាប្រឈមផងដែរ ដោយសារតែមានការរឹតត្បិតពីសំណាក់អាជ្ញាធរ ហើយបើទោះជាពួកគាត់អាចចូលទៅព្រៃដើម្បីល្បាតបាន តែអាជ្ញាធរក៏មិនធានាពីសុវត្ថិភាពរបស់ពួកគាត់នោះដែរ។
កញ្ញាថា៖ «ចូលបាន ក៏ប៉ុន្ដែរាល់ការចូលរបស់យើងវាអត់មានសុវត្ថិភាពសម្រាប់យើង នៅពេលដែលយើងចូល គេថាគេអត់អនុញ្ញាតឱ្យយើងចូលទេ ប៉ុន្ដែបើសិនជាយើងចូលទៅវាបានដូចគ្នា ប៉ុន្ដែគេអត់ធានាលើសុវត្ថិភាពអាយុជីវិតយើងទេ ហ្នឹងជាបញ្ហាប្រឈមធំមែនទែនរាល់ការប្រមាថលើអាយុជីវិតរបស់យើង»។
បន្ទាប់ពីការរៀបចំទិវាព្រៃឈើអន្តរជាតិនេះដែរ នៅថ្ងៃទី២៤ ខែមិនា ឆ្នាំ២០២៥ ក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិលចំនួន៦ រួមមាន អង្គការអាក់សិនអេតកម្ពុជា(AAC) សមាគមបណ្តាញយុវជនកម្ពុជា(CYN) អង្គការសមធម៌កម្ពុជា(EC) mi Jesuit Service Cambodia(JSC) អង្គការភាពជាដៃគូរដើម្បីការអភិវឌ្ឍ និងបរិស្ថាន(PED) និងអង្គការកម្មវិធីអភិវឌ្ឍន៍ធនធានយុវជន(YRDP) បានចេញសេចក្តីថ្លែងការណ៍រួមផងដែរ។
ក្នុងសេចក្តីថ្លែងការណ៍រួមនោះ ក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិលទាំងនោះ បានលើកឡើងថា ការបន្តរឹតត្បិតសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិច សហគមន៍មូលដ្ឋាន អង្គការសង្គមស៊ីវិល និងសកម្មជនបរិស្ថាន មិនឱ្យចុះល្បាតព្រៃឈើ ហាក់ដូចបើកឱកាសដល់ការកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើកាន់តែខ្លាំង ស្របពេលដែលចំនួនមន្ត្រីឧទ្យានុរក្សរបស់ក្រសួងបរិស្ថាន នៅមានកម្រិតតិចតួច ដែលមិនអាចការពារ និងទប់ស្កាត់បទល្មើសព្រៃឈើនៅក្នុងតំបន់ការពារធម្មជាតិទាំង ៧៣តំបន់ ឬស្មើនឹងទំហំផ្ទៃដីព្រៃ ៧,៣លានហិកតា ឱ្យមានប្រសិទ្ធភាព។
ក្នុងន័យនេះ ពួកគេបានស្នើដល់រដ្ឋាភិបាល ចាត់ទុកសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិច សហគមន៍មូលដ្ឋាន ក្រុមសកម្មជនបរិស្ថាន និងអង្គការសង្គមស៊ីវិល ថាជាដៃគូដើម្បីរួមគ្នាទប់ស្កាត់បទល្មើសព្រៃឈើ ហើយអនុញ្ញាតពួកគេចូលរួមចុះល្បាត ដើម្បីទប់ស្កាត់បទល្មើសព្រៃឈើឡើងវិញ ព្រមទាំងទទួលស្គាល់ និងគោរពសិទ្ធិសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិច។
ក្រៅពីនោះ ពួកគេក៏បានស្នើដល់រដ្ឋាភិបាល ឆ្លើយតបជាវិជ្ជមាន និងផ្ដល់ដំណោះស្រាយសមស្របទៅនឹងរាល់សំណើរ និងសេចក្តីអំពាវនាវរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ ហើយជំរុញដល់ក្រសួងស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធ ពង្រឹងការអនុវត្តការងាររបស់មន្ត្រីនៅថ្នាក់មូលដ្ឋានរបស់ខ្លួន ព្រមទាំងត្រូវចុះធ្វើអធិការកិច្ចវិជ្ជាជីវៈឱ្យបានជាទៀងទាត់ផងដែរ។
លោក ងួន សែប អគ្គនាយករងនៃអគ្គនាយកដ្ឋានសហគមន៍មូលដ្ឋាននៃក្រសួងបរិស្ថាន មានប្រសាសន៍ថា ក្រសួងបាននិងកំពុងធ្វើការងារអភិរក្សព្រៃឈើ តាមរយៈឧទ្យានុរក្ស តែលោកថា ការងារនេះ នៅមានចន្លោះប្រហោង ព្រោះចំនួនឧទ្យានុរក្សមានចំនួនតិច បើធៀបនឹងចំនួនផ្ទៃដីតំបន់ការពារដែលមានទំហំជាង ៧លានហិកតា។
លោកថា៖ «ផ្ទៃដីរបស់ក្រសួងបរិស្ថាន វាមានរហូតដល់៧៣កន្លែង គេហៅថាតំបន់ការពារ បូកឧទ្យានជាតិ៧៣ វាគ្របដណ្ដប់ទៅលើផ្ទៃដី ៧ ៣00 ០០០ហិកតា[…] ប៉ុន្តែឧទ្យានុរក្សរបស់យើង យើងមានតែ១៣០០នាក់ យើងយកទៅចែកមើលម្នាក់ៗគ្រប់គ្រងប៉ុន្មានហិកតា? នេះគឺជាចន្លោះប្រហោង»។
ជាមួយគ្នានេះដែរ លោកថា ក្រសួងក៏បានសហការជាមួយប្រជាជននៅតាមសហគមន៍ ដើម្បីអភិរក្សព្រៃឈើ។ លោកថា បច្ចុប្បន្នមានបទល្មើសបរបាញ់សត្វព្រៃ កាប់ឈើ និងរុករានដីព្រៃ តែលោកមិនមានតួលេខពាក់ព័ន្ធបទល្មើសទាំងនោះឡើយ ព្រោះលោកមិនមានតួនាទីកត់ត្រាបទល្មើសទាំងនោះ។
លោកថា៖ «ប៉ុន្តែដោយសារយើងមានកម្លាំងតិច យើងក៏ធ្វើការជាមួយសហគមន៍ដែលឱ្យឈ្មោះថា សហគមន៍តំបន់ការពារធម្មជាតិ គេហៅ CPA អ៊ីចឹងអាហ្នឹងវាមានរហូតដល់ទៅ១៩៣CPAដែរ។ ដែលប្រជាសហគមន៍ហ្នឹង ចូលរួមជាមួយយើងដើម្បីការពារ។ អ៊ីចឹងខ្ញុំនិយាយគឺរំលេចពាក់ព័ន្ធទៅនឹងការអភិរក្ស ខ្ញុំមិនរំលេចអំពីបទល្មើសទេ ព្រោះបទល្មើសមានច្រើន ប៉ុន្តែយើងសរុបមកសល់បទល្មើសបរបាញ់សត្វព្រៃ បទល្មើសកាប់ឈើ បទល្មើសដែលពិបាកបំផុតគឺរុករានដីព្រៃ»។
ចំណែកការងារចុះល្បាតវិញ លោក ងួន សែប បានលើកឡើងថា ក្រសួងបានបើកទូលាយឱ្យប្រជាសហគមន៍ និងពលរដ្ឋទូទៅ អាចចូលរួមចុះល្បាតការពារព្រៃឈើបាន ដោយពួកគេអាចដាក់លិខិត និងសហការជាមួយក្រសួងបរិស្ថានបានគ្រប់ពេល។
លោកថ្លែងថា៖ «រឿងចុះល្បាតក្រសួងមិនហាមទេ តែយើងត្រូវយល់ច្បាប់ តែតំបន់ស្នូលគ្មាននរណាចូលបានទេ ព្រោះវាជាជម្រករបស់សត្វ ហើយយើងចេះតែបំពានចង់ចូលៗ គឺមិនបានទេ ព្រោះច្បាប់គឺអ៊ីចឹង។ ចំណែកតំបន់អភិរក្ស តំបន់សហគមន៍ យើងអាចចូលបាន មិនបាច់សុំការអនុញ្ញាតទេ។ តែតំបន់ស្នូលគឺចូលមិនបានទេ មានតែមួយគត់ដែលពាក់ព័ន្ធនឹងសន្តិសុខជាតិអាហ្នឹងចូលបាន»។
សម្រាប់ ក្រសួងបរិស្ថាន កន្លងមក ក៏ធ្លាប់បានដាក់ចេញនូវវិធានការចំនួន ៤ចំណុច ក្នុងការទប់ស្កាត់បទល្មើសធនធានធម្មជាតិ ដោយទី១ ការអនុវត្តច្បាប់១០០% គ្មានការលើកលែង ទី២ ពង្រឹងកិច្ចសហការជាមួយគណៈបញ្ជាការឯកភាពរដ្ឋបាលរាជធានី ខេត្ត(គឺអាជ្ញាធរមូលដ្ឋានរាជធានី ខេត្ត) ទី៣ បន្តសហការជាមួយបញ្ជាការដ្ឋានកងរាជអាវុធហត្ថលើផ្ទៃប្រទេស និងអង្គភាពប្រឆាំងអំពើពុករលួយ និងទី៤ ជំរុញការដាំស្តារព្រៃឈើ សំដៅឱ្យមានការដាំដើមឈើឱ្យច្រើនជាងការកាប់ ដើម្បីបង្កើនគម្របព្រៃឈើឱ្យបាន៦០% នៅឆ្នាំ២០៥០។
យោងតាមរបាយការណ៍របស់អង្គការទិន្នន័យអំពីការអភិវឌ្ឍកម្បុជា (Open Development Cambodia-ODC) ចេញផ្សាយនៅថ្ងៃទី០១ ខែកញ្ញា ឆ្នាំ២០២៤ និងត្រូវបានផ្សព្វផ្សាយដោយវិទ្យុបារាំង (RFI) ឱ្យដឹងថា គម្របព្រៃឈើរបស់កម្ពុជា បើគិតជារួមបានថយចុះ ពី៤៣.២១% ក្នុងឆ្នាំ២០១៥ មកត្រឹម៣៩.៧៥% នៅក្នុង២០២៣។ ក្នុងចន្លោះឆ្នាំ២០១៥ ដល់ឆ្នាំ២០២៣ ពោលគឺរយៈពេល៨ឆ្នាំចុងក្រោយនេះ ការថយចុះគម្របព្រៃឈើដែលគួរឱ្យកត់ស្គាល់ គឺកើតមានឡើងនៅតំបន់ភាគខាងកើត និងភាគពាយ័ព្យ ដោយសារតំបន់នេះមានព្រៃឈើច្រើនបំផុតក្នុងចំណោមតំបន់ធំៗទាំង៤។
ប្រភពដដែល បន្តថា កម្ពុជាមានតំបន់ព្រៃឈើធំៗចំនួន៤ គឺតំបន់ជួរភ្នំក្រវាញ តំបន់ទំនាបទន្លេមេគង្គ តំបន់ភាគពាយ័ព្យ និងតំបន់ភាគខាងកើត។ តែទោះជាយ៉ាងណា មានតំបន់ចំនួន២ គឺតំបន់ជួរភ្នំក្រវាញ និងតំបន់ទំនាបទន្លេមេគង្គ គម្របព្រៃឈើ គឺមានការកើនឡើង ក្នុងចន្លោះឆ្នាំ ២០១៥ ដល់ឆ្នាំ២០២៣។
ចំណែកទិន្នន័យសរុបប្រមូលដោយ Global Forest Watch ដែលចេញផ្សាយនៅថ្ងៃទី៤ ខែមេសា ឆ្នាំ២០២៤ បង្ហាញថា នៅឆ្នាំ២០២៣ ព្រៃឈើក្នុងតំបន់ការពារដែនជម្រកសត្វព្រៃឡង់ រងការកាប់បំផ្លាញច្រើនជាងគេលំដាប់ទី១ ដែលមានទំហំ ១១ ៥០០ហិកតា។ លំដាប់ទី២ គឺព្រៃឈើក្នុងដែនជម្រកសត្វព្រៃបឹងពែរដែលបាត់បង់អស់ ៧ ២៣២ ហិកតា និងលំដាប់ទី៣ គឺព្រៃឈើក្នុងដែនជម្រកសត្វព្រៃភ្នំសំកុសដែលបាត់បង់អស់ ៦ ១២៥ ហិកតា។
ត្រឡប់ទៅ លោក ខាក់ ផារិទ្ធម៉ាស៊ី ជាយុវជនជនជាតិដើមភាគតិច ដែលនិយាយភាសាខ្មែរដោយរដឺនៗនោះវិញ បានអំពាវនាវដល់រដ្ឋាភិបាលទប់ស្កាត់បទល្មើសព្រៃឈើ ឱ្យមានប្រសិទ្ធភាព ដើម្បីទុកជាប្រយោជន៍សម្រាប់មនុស្សជាតិ ជាពិសេសសហគមន៍ដែលនៅជុំវិញ និងក្បែរតំបន់អភិរក្ស ដែលរស់ពឹងអាស្រ័យទៅលើផលអនុផលព្រៃឈើនេះ។ លោកបន្តថា បើព្រៃឈើបាត់បង់ គ្រួសារលោក និងសហគមន៍នឹងប្រឈមនឹងការបាត់បង់ប្រាក់ចំណូលប្រចាំថ្ងៃ និងជាផ្នែកមួយដែលធ្វើឱ្យភពផែនដីមានការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ។
លោកថ្លែងថា៖ «ព្រៃឈើប្រៀបបានដូចជាផ្ទះ និងជាមុខរបរដែលធ្លាប់អាស្រ័យផលតាំងពីដូនតាមកហើយ សម្រាប់ជនជាតិដើមភាគតិចពួកខ្ញុំ។ យើងបានប្រាក់ចំណូលតិចតួចប្រចាំថ្ងៃ តាមរយៈការលក់ដូរ បន្លែ ផ្លែឈើ អីជាដើម។ បើថ្ងៃណាមួយព្រៃឈើ[អស់ទៅហើយ]ត្រូវបានគេអភិវឌ្ឍន៍ ឬក៏បាត់បង់ដោយក្រុមហ៊ុនណាមួយ ប្រជាជនពួកយើងនឹងត្រូវចំណាកស្រុកច្រើនហ្នឹងឯង ព្រោះមុខរបរបោចវល្លិ៍ ដងជ័រហ្នឹង គឺជាប្រពៃណីតាំងពីដូនតាមកហើយ បើសិនបាត់បង់ទៀត[ព្រៃឈើ] គឺមិនមានប្រាក់ចំណូលនោះទេ»៕
អត្ថបទដោយ៖ ណឺ មិនា និង ហុង សេរីហ្វុង
