ពលរដ្ឋជនជាតិដើមភាគិតគ្រឹងនៅស្រុកអូរជុំឱ្យដឹងថា ពួកគេកំពុងប្រឈមមុខនឹងការផលិតស្រាពាង ដោយសារខ្វះវត្ថុធាតុដើម ក្នុងពេលដែលគ្រឿងផ្សំនៅលើទីផ្សារ មានភាពងាយស្រួលក្នុងការស្វែងរក ហើយកត្តានេះអាចជាមូលចម្បងដែលនាំឱ្យអត្រាធ្លាក់ចុះនៃការផលិតស្រាពាងតាមបែបបុរាណ ត្រូវជួបវិបត្តិក្នុងពេលខាងមុខ។
អ្នកស្រី ណាំបា ចន្ធី ជាជនជាដើមភាគតិចគ្រឹង នៅភូមិតាង៉ាច និយាយថារូបមន្តស្រាពាងដែលធ្វើសព្វថ្ងៃនេះ លែងប្រើប្រាស់របស់សុទ្ធដូចកាលពីជំនាន់ចាស់បុរាណទៀតហើយ។មានវ័យប្រមាណ ២២ ឆ្នាំ អ្នកស្រីបន្តថា ដោយសារសម័យកាលជឿនលឿន បានធ្វើឱ្យមនុស្សខ្ជិលច្រអូស និងព្យាយាមរករបស់ណាដែលងាយស្រួល និងជិតដៃជាងយកមកប្រើប្រាស់។អ្នកស្រីបន្តថា ចាស់ជំនាន់មុន ការផលិតស្រាពាង គឺប្រើសុទ្ធតែរបស់ឆ្នៃពីធម្មជាតិ តែបច្ចុប្បន្ននេះវិញ មិនដូច្នេះឡើយ គឺអ្នកផលិត ភាគច្រើនប្រើប្រាស់ប្រភេទមេស្រា ដែលទិញស្រាប់ៗនៅលើទីផ្សារ។
អ្នកស្រីបន្តថា៖«មេស្រានឹងទិញពីផ្សារមកបើចាស់ៗពីមុនគាចេះធ្វើមេស្រា។យើងក្មេងឥឡូវអត់ចេះធ្វើមេស្រាចឹងបានទិញពីផ្សារមក »។
ប្រភពដដែលឱ្យដឹងទៀតថា តាមពិតទៅស្រាពាងនេះ មានប្រវត្តិតាំងពីយូរលង់ណាស់មកហើយ។មិនតែប៉ុណ្ណោះ សព្វថ្ងៃនេះសម្រាប់អប្បុរជនជាតិដើមភាគតិច ស្រាពាងនៅតែមានភាពចាំបាច់។តម្រូវជាក់ជាក់ស្តែងគឺពេលមានវិធីម្តងៗ ដូចជាសែនអារក្ខជាដើម។ក្រៅពីនេះ ស្រាពាងដែលផលិតបាន ក៏អាចលក់ដូរនៅលើទីផ្សារដែរ។
លោក កំផ្លរ កក់ មានវ័យ៥៥ឆ្នាំ ដែលកំពុងរស់នៅជាមួយនិងពិការភាព លើកឡើងប្រហាក់ប្រហែលគ្នាថា ស្រាពាងនេះក៏ជាអត្តសញ្ញាណរបស់ជនជាតិដើមភាគតិចមួយដែរ។រស់នៅក្នុងភូមិក្រះ នៃស្រុកអូរជុំ ប្រភពដដែលបន្តថាភាពចាំបាច់មួយរបស់ស្រាពាងនេះ គឺទុកសម្រាប់ប្រើប្រាស់ក្នុងពិធីសំខាន់ៗរបស់ជនជាតិដើមភាគតិច ដូចជាពិធីសែនព្រេន និងសែនអារក្ខជាដើម ជាពិសេសគេមានទម្លាប់មួយគឺទុកសម្រាប់យកទៅចូលរួមពិធីបុណ្យសព។
លោកបន្តថា៖«បើថាគេទិញច្រើនពាំងតូចមួយម៉ឺនអាធំនោះមួយម៉ឺនប្រាំតូចៗប្រាំពាន់។តាំងពីជីដូជីតាយើងរកច្រើនហើយណាស់ហូបបើមានខ្មោចអាហ្នឹងហើយខ្ញុំយកទៅផឹកធ្វើការក្រុមអាហ្នឹងស្រានិងហើយចូលរួមនឹងគេចឹង ហើយណាបាទសែនព្រេនអីហ្នឹង »។
អ្នកភូមិបានលើកឡើងថា ថ្វីតើបើប្រវត្តិស្រាពាងនេះ មិនមានការកំណត់កាលបរិច្ឆេទ ឱ្យបានច្បាស់លាស់ ក៏ស្រាប្រភេទនេះបានបន្សល់ទុក រាប់ឆ្នាំមកហើយសម្រាប់អម្បុរជនជាដើមភាគតិច។ហើយស្រាពាងនេះ ក៏ជាអត្តសញ្ញាណ នៃប្រពៃណីមួយដែររបស់ជនជាតិដើមភាគតិច ក្នុងចំណោមប្រពៃណី និងទំនៀបទម្លាប់ដទៃទៀតរបស់ពួកគេ។លោក កំផ្លរ កក់ រៀបរាបថា ដើម្បីអាចផលិតស្រាពាងបានមួយពាងក្នុងជំនាន់ដើមគឺគេមានរបៀបផ្សំតាមបែបធម្មជាតិច្រើនយ៉ាង។ប៉ុន្តែដោយសារសម័យកាលចេះវិវត្តន៍ ហើយចាស់ទុំជំនាន់ដើមមិនបានបន្សល់ទុករូបមន្តផង នាំឱ្យវិធីផ្សំមេស្រាក៏ត្រូវបាត់បង់ទៅតាមនោះដូចគ្នាដែរ។
ប្រភពបន្តថា គ្រឿងផ្សំមេសារក្នុងពេលបច្ចុប្បន្នេះ គឺអ្នកផលិតស្រាពាង មិនចាំបាច់ត្រូវរង់ចាំយូរថ្ងៃ ឬត្រូវប្រើរបៀបផលិតមេស្រាដូចពេលមុនទេ។នៅចំពោះមុខនេះ គឺអ្នកភូមិគ្រាន់តែទៅទិញមេស្រា ដែលគេដាក់លក់នៅលើទីផ្សារ ជាការស្រាច។ហើយគ្រឿងផ្សំសព្វថ្ងៃនេះ មានភាពងាយៗដូចជា ប្រើអង្ករដំណើប និងអង្កាម បូករួមជាមេស្រាដែលគេលក់ទៅលើទីផ្សារ ហើយប្រើទៅតាមបរិមាណដែលយើងចង់ផលិត គឺរួចរាល់។ប៉ុន្តែបើចាស់ទុំជំនាន់ដើមវិញ គេមិនធ្វើដូច្នេះឡើយ។ក្នុងន័យនេះ ការផលិតមេស្រា គឺពួកគាត់ផលិតដោយខ្លួនឯង ដែលមានគ្រឿងផ្សំ យកចេញពីរបស់ធម្មជាតិ ដូចជាឬស្សឈើព្រៃ បូករួមនិងសំបុកចាបជាដើម។
ប្រភពដដែលបន្តថា របៀបផលិតស្រាពាងវិញជាដំបូងគឺគេត្រូវយកអង្ករដំណើប និងអង្កាមលាយបញ្ចូលគ្នា ត្រាំទឹកទុកក្នុងរយៈពេលពី១ម៉ោង ទៅ២ម៉ោង មុននឹងលាងសម្អាត និងយកទៅចំហ៊ុយ រហូតដល់អង្ករឆ្អិនស្រួលបួល។នៅពេលឆ្អិនហើយ ទើបគេយកបាយដំណើរ ដែលលាយជាមួយនិងអង្កាមទៅហាលឱ្យវាត្រជាក់សិន មុននឹងយកទៅដាក់ក្នុងពាង លាយជាមួយមេស្រាដែលគេផលិតទុករួចជាស្រេច។ក្រោយពីធ្វើរបៀបនេះរួចហើយ គឺគេត្រូវទុកក្នុងពាងរយៈពេល៧ថ្ងៃ ឬកន្លះខែ ឬគេអាចទុកបានរហូតដល់មួយខែ អាស្រ័យលើចំណងចំណូលចិត្ត មុននឹងយកទៅប្រើប្រាស់តាមតម្រូវការជាក់ស្តែង ដូចជាលក់ដូរ ឬធ្វើពិធីសែនព្រេនជាដើម។
លោក កំផ្លរ កក់ លើកឡើងថា បើនៅតំបន់ខ្លះ ការផលិតស្រាពាងនេះ គេមានតំណមច្រើនយ៉ាងណាស់ ដូចជាមុននឹងផលិតវាមិនត្រូវកក់សក់ ហាមក្រុមគ្រួសារចេញទៅប្រកបរបរទីឆ្ងាយ និងមិនឱ្យឈ្លោះប្តី ឈ្លោះប្រពន្ធជាដើម។ប៉ុន្តែប្រពៃណី និងទំនាមទម្លាប់ទាំងនោះ បានប្រែប្រួលសឹងតែលែងមានអស់ទៅហើយ ក្នុងពេលបច្ចុប្បន្ននេះ សម្រាប់សហគមន៍ជនជាតិដើមភាគ។
ដូចគ្នានេះដែរ អ្នកស្រី រូង ណាងមីន មានអាយុ១៩ឆ្នាំ រស់នៅភូមិតាង៉ាច ឱ្យដឹងថាស្រាពាងដែលពួកគាត់ត្រូវផលិតនេះ គឺទុកសម្រាប់ប្រើប្រាស់សែនព្រេនឡើងអារក្ខ សែនចំការ សែនស្រូវ និងសែនភូមិពេលមានជំងឺឈឺថ្កាត់ម្តងៗ ជាពិសេសតម្រូវការចាំបាច់ទុកប្រើក្នុងកម្មវីធីយកគូរស្រករជាដើម ។
អ្នកស្រីបន្តថា៖«គឺគេត្រូវការតែម្តងអាស្រាពាងនឺងគឺអត់មិនបានលក់ខ្លះផឹកខ្លួនឯងខ្លះពេលខ្លះយើងត្រួវការសែនព្រេនពេលខ្លះយើងឈឺដូចជាការកាប់ក្របីពេលខ្លះយើងដូចជាសែនស្រូវទុំ សែនចំការ »។
ដោយឡែក លោក ថង ញឺត ជាជំទប់ទី២ ឃុំប៉ូយ នៃស្រុកអូរជុំ ខេត្តរតនគិរី ទទួលស្គាល់ថា ស្រាពាងដែលដាក់លក់ និងប្រើប្រាស់សព្វថ្ងៃនេះ គឺផលិតចេញពីមេសាដែលទិញពីផ្សារ។លោកបន្តថាបច្ចុប្បន្ននេះ រកស្រាពាងដែលផលិតតាមបែបុរាណលែងបានហើយ ដោយសារមេស្រាដែលជាគ្រឿងផ្សំ ភាគច្រើនរបស់ស្រាពាង គឺប្រើមេស្រាសុទ្ធ ដែលវាមិនមែនជាប្រភេទស្រាដែលផលិតដោយដៃផ្ទាល់របស់អ្នកភូមិដូចមុនទៀតទេ។តែយ៉ាងណាលោក ជំរុញឱ្យពលរដ្ឋព្យាយាមផលិតស្រាពាងតាមបែបប្រពៃណីវិញល្អជាង។ជាងនេះទៀត គួរប្រើមេស្រាណាដែលផលិតចេញពីមេស្រាពីធម្មជាតិ ធ្វើយ៉ាងណាជួយកាត់បន្ថយបានពីផលប៉ះពាល់ទៅសុខភាព អ្នកប្រើប្រាស់ និងងាយរកទីផ្សារលក់ចេញផង។
លោកបន្តថា៖«បើសិនគាត់ផលិតយកមកពីវៀនណាមអីនឹងមិនអាចទេព្រោះមេគេនិងគីមីខូចសុខភាព។ខ្ញុំគិតថាឲ្យគាត់ផលិតស្រាធម្មជាតិយើងនឹងផ្សព្វផ្សាយរកទីផ្សារឲ្យគាត់» ។
ចំណែក អ្នកស្រី រូង ណាងមីន ដែលជាស្រ្តីផលិតស្រាពាងវ័យក្មេង បង្ហាញឆន្ទៈក្នុងការកែប្រែផលិតស្រាពាងនេះតាមកម្រិត និងបច្ចេកទេសប្រពៃណីដើម។ម្យ៉ាងវិញទៀតស្រាពាង គឺជាផ្នែកមួយដែលមិនអាចខ្វះបានសម្រាប់ជនជាតិដើមភាគតិចគ្រឹង ព្រោះវាជាទំនៀមទម្លាប់នៃស្រាពាងផង និងប្រពៃណីនៃជនជាតិដើមភាគតិចតាំងពីបុរាណមកផង៕
………………………………………………………
អត្ថបទដោយ សិក្ខាកាមវគ្គបណ្តុះបណ្តាលសារព័ត៌មានជនជាតិដើមភាគតិច៖ កញ្ញា ប៊ុនឃឺន ពៅ, អ្នកស្រី ម៉េត ស្រីរីន, កញ្ញា រម៉ាម តាម៉ាល, និងលោក រម៉ាម ថ
