សាច់ញាតិ និងអង្គការសង្គមស៊ីវិល ស្នើតុលាការកំពូលដោះលែងសកម្មជនចលនាមាតាធម្មជាតិចំនួន ៥នាក់ ឱ្យនៅក្រៅឃុំបណ្ដោះអាសន្ន ដោយពួកគេយល់ថា សកម្មជនទាំងនោះ គ្រាន់តែធ្វើការងារដើម្បីថែរក្សាធនធានធម្មជាតិ និងពុំបានប្រព្រឹត្តកំហុសដូចការចោទ។
ការស្នើសុំនេះ ធ្វើឡើងបន្ទាប់ពីតុលាការកំពូល នាព្រឹកថ្ងៃទី២៣ ខែមេសានេះ បានបើកសវនាការជំនុំជម្រះលើសំណើរសុំនៅក្រៅឃុំរបស់សកម្មជនចលនាមាតាធម្មជាតិទាំង៥នាក់ រួមមាន កញ្ញា ឡុង គន្ធា លោក លី ចាន់ដារ៉ាវុត កញ្ញា ភួន កែវរស្មី លោក ថុន រដ្ឋា និងលោក យីម លាងហ៊ី ក្រោយពីសំណើរសុំនៅក្រៅឃុំរបស់ពួកគេត្រូវបានសាលាឧទ្ធរណ៍ ច្រានចោលកាលពីថ្ងៃទី១៧ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២៥។
អ្នកស្រី ប៉ាត់ រស្មី ជាភរិយារបស់លោក ថុន រដ្ឋា បានលើកឡើងថា សកម្មភាពរបស់សកម្មជនបរិស្ថានទាំង៥រូប មិនបានបំផ្លាញជាតិនោះទេ គឺមានតែការការពារធនធានធម្មជាតិ និងលាតត្រដាងនូវភាពអសកម្មរបស់មន្ត្រីមួយចំនួននៅមូលដ្ឋានប៉ុណ្ណោះ ដែលការណ៍នេះ អ្នកស្រីស្នើដល់តុលាការកំពូល ពិចារណាក្នុងការដោះលែងពួកគាត់ឱ្យក្រៅឃុំ និងទម្លាក់ចោលបទចោទប្រកាន់។
អ្នកស្រីថ្លែងថា៖ «ពួកគាត់ធ្វើការងារដើម្បីតែបរិស្ថាន បែរជាចោទប្រកាន់ពួកគាត់ ដល់ថ្នាក់រួមគំនិតក្បត់ហ្នឹង គឺជារឿងអយុត្តធម៌មែនទែន ហើយការកាត់ទោសគាត់ដល់ទៅ ៦ឆ្នាំគឺយូរមែនទែន។ ពួកគាត់គឺជាសកម្មជនស្រឡាញ់បរិស្ថាន ដែលហ៊ាននិយាយពីការបំផ្លិចបំផ្លាញរបស់អ្នកមានអំណាចមួយចំនួន[…] អ្នកពាក់ព័ន្ធ ជាពិសេសរដ្ឋាភិបាល គួរមើលឡើងវិញ ហើយគួរតែដោះលែងពួកគាត់ឱ្យមានសេរីភាពឡើងវិញ ដើម្បីឱ្យពួកគាត់បានការពារធនធានធម្មជាតិ ក៏ដូចជាលាតត្រដាងនូវមន្ត្រីមួយចំនួនដែលពុករលួយ អីចឹងយើងអត់មានអីទេ មានតែស្នើសុំឱ្យតុលាការច្រានចោលបទចោទប្រកាន់ទាំងអស់ទៅលើគាត់ ហើយឱ្យគាត់មានសេរីភាពឡើងវិញ ដើម្បីជួបជុំគ្រួសារ ដើម្បីផ្តល់ភាពកក់ក្តៅឱ្យប្រពន្ធនិងកូន»។
អ្នកស្រីបន្ថែមទៀតថា បើសិនជាប្តីរបស់គាត់នៅតែបន្តជាប់ឃុំ អ្នកស្រីនិងកូនៗគឺពុំមានប្រាក់ចំណូលក្នុងការផ្គត់ផ្គង់ជីវភាពប្រចាំថ្ងៃនោះទេ ដោយអ្នកស្រីមានកូនក្នុងបន្ទុកចំនួនបីនាក់។
រីឯម្តាយរបស់លោក លី ចាន់តារ៉ាវុត ដែលសុំមិនបញ្ចេញឈ្មោះ មានប្រសាសន៍ដែរថា កូនប្រុសរបស់អ្នកស្រី មិនសមនឹងទទួលបានការចោទប្រកាន់នោះទេ ព្រោះអ្វីដែលគាត់បានធ្វើ គឺគ្រាន់តែដើម្បីថែរក្សាធនធានធម្មជាតិប៉ុណ្ណោះ។
អ្នកស្រីថា៖ «សម្រាប់មីង មីងអត់ទទួលយកបានទេ ព្រោះអីពួកគាត់ត្រឹមតែអ្នកការពារបរិស្ថាន មិនមានអីល្មើសច្បាប់ ធម្មតាពលរដ្ឋទាំងអស់មានសិទ្ធិការពារធនធានធម្មជាតិ និងបរិស្ថានរបស់ខ្លួន ដើម្បីប្រទេសខ្លួន ចឹងមីងពិបាកទទួលយកនឹងលទ្ធផលកន្លងមក ហើយមីងសង្ឃឹមថាសវនាការថ្ងៃនេះនៅសាលាកំពូល[តុលាការកំពូល]ហ្នឹងនឹងមានយុត្តិធម៌សម្រាប់ពួកគាត់[…] នៅតុលាការកំពូលសូមឱ្យផ្តល់យុត្តិធម៌សម្រាប់គាត់ ហើយផ្តល់ការនៅក្រៅឃុំសម្រាប់គាត់»។
ចំណែក លោក ធូ វ៉ាឃីម ជាយុវជននិងជាអ្នកគាំទ្រសកម្មភាពរបស់យុវជនមាតាធម្មជាតិ ក៏សង្ឃឹមដែរថា តុលាការនឹងសម្រេចដោះលែងសកម្មជនបរិស្ថានទាំង ៥រូប ឱ្យមានសេរីភាពឡើងវិញ ដើម្បីបន្តសកម្មភាពសង្គមបន្តទៀត។
លោកថា៖ «ជារឿងអយុត្តិធម៌ នៅពេលដែលពួកគាត់ពេលខ្លះពួកគាត់អត់បានធ្វើអីខុស ទាំងដែលចាប់គាត់ ចោទគាត់ថាគាត់រួមគំនិតក្បត់ អ្នកខ្លះទៅក៏ក្បត់ជាតិ អ្នកខ្លះក៏៦ឆ្នាំ អ្នកខ្លះទៅក៏៨ឆ្នាំ អាហ្នឹងវាជាអំពើអយុត្តិធម៌ ទាំងដែលគាត់ធ្វើដើម្បីផលប្រយោជន៍រួម ដើម្បីសង្គមជាតិទាំងមូល»។
លោក សាន់ ម៉ាឡា ប្រធានកម្មវិធីនិបណ្តាញតស៊ូមតិនៃអង្គការភាពជាដៃគូរដើម្បីបរិស្ថាននិងការអភិវឌ្ឈ សង្កេតឃើញថា សវនាការសុំនៅក្រៅឃុំរបស់សកម្មជនបរិស្ថានទាំង ៥រូប នៅព្រឹកថ្ងៃពុធនេះ មានសភាពល្អប្រសើរនិងរលូន ខណៈសកម្មជនទាំង៥រូប បានស្នើដល់តុលាការដើម្បីបាននៅក្រៅឃុំ ក្រោមហេតុផលថា ពួកគេពិបាកក្នុងការរស់នៅក្នុងពន្ធនាគារ ដោយសារមានបញ្ហាសុខភាព ព្រោះមានអ្នកទោសខ្លះជក់បារី ហើយស្ថានភាពក្នុងពន្ធនាគារមានលក្ខណៈចង្អៀត។
លោកសង្ឃឹមដែរថា តុលាការកំពូល នឹងពិចារណាក្នុងការដោះលែងពួកគាត់ឱ្យនៅក្រៅឃុំ តាមការស្នើ នៅពេលតុលាការប្រកាសសាលក្រមនៅថ្ងៃទី៣០ ខែមេសាខាងមុខនេះ។
លោកថា៖ «ដូច្នេះយើងសង្ឃឹមថា ពួកគាត់អាចមានសេរីភាពឡើងវិញ ហើយក៏សង្ឃឹមថា ទៅថ្ងៃមុខ តុលាការនឹងពិចារណានៅក្នុងការផ្តល់ភាពស្អាតស្អំទៅដល់ពួកគាត់ផងដែរ»។
លោកអំ សំអាត នាយកទទួលបន្ទុកកិច្ចការទូទៅនៃអង្គការការពារសិទ្ធិមនុស្សលីកាដូ ដែលបានចូលរួមស្តាប់សវនការដែលនោះ បានលើកឡើងថា យោងតាមអំណះអំណាងរបស់យុវជនការពារបរិស្ថានទាំង៥រូប និងមេធាវីការពារសិទ្ធិឱ្យពួកគេ គឺមានលក្ខណ:គ្រប់គ្រាន់ ដើម្បីឱ្យតុលាការពិចារណាក្នុងការឱ្យពួកគេនៅក្រៅឃុំ។
លោកបានគូសបញ្ជាក់ថា៖ «ការឱ្យនៅក្រៅឃុំមិនមែនមានន័យថា សំណុំរឿងត្រូវបានបញ្ចប់ទេ តែតុលាការនៅតែបន្តនីតិវិធីនៃសំណុំរឿង។ ប៉ុន្តែយុវជនទាំង៥រូប អាចមានលទ្ធភាពរកចំណូលថវិកា ដើម្បីគ្រួសារ មានពេលវេលាថែទាំកូនតូចៗ និងឪពុកម្តាយដែលមានជំងឺ ព្យាបាលសុខភាពខ្លួនឯង និងបន្តការសិក្សា រួមទាំងអនុវត្ត និងបំពេញកាតព្វកិច្ចតាមផ្លូវតុលាការ»។
លោក អំ សំអាត យល់ថា សកម្មជនបរិស្ថានទាំងនោះ មិនគួរត្រូវបានចោទប្រកាន់ឡើយ ព្រោះសាធារណជនជាច្រើន ទទួលស្គាល់ថា អ្វីដែលពួកគេបានធ្វើ គឺដើម្បីថែរក្សាធនធានធម្មជាតិ។
លោកថា៖ «ករណីសកម្មជនបរិស្ថានចលនាមាតាធម្មជាតិ មិនគួរណាត្រូវបានចោទប្រកាន់ ចាប់ខ្លួន និងធ្វើការផ្តន្ទាទោសទេ គួរណាតែមានការលើកទឹកចិត្ត និងគាំទ្រចំពោះការលះបង់របស់ពួកគាត់ក្នុងកិច្ចការពារបរិស្ថាន និងធនធានធម្មជាតិ ព្រោះជាទ្រព្យសម្បត្តិរួម និងទ្រព្យសម្បត្តិជាតិ»។
អ្នកនាំពាក្យតុលាការកំពូល លោកស្រី ម៉ៅ ធីតា មានប្រសាសន៍ថា សវនាការព្រឹកមិញនេះ បានប្រព្រឹត្តទៅដោយប្រក្រតី និងរលូន ហើយសេចក្តីសម្រេចចំពោះបណ្តឹងសាទុក្ខរបស់ជនជាប់ចោទ តុលាការនឹងប្រកាសនៅថ្ងៃទី៣០ ខែមេសា ឆ្នាំ២០២៥។
លោកស្រីបន្តថា៖ «ចំពោះថាតើពួកគាត់ទាំង៥រូប អាចបាននៅក្រៅឃុំឬយ៉ាងណានោះ សិទ្ធឱ្យនៅក្រៅឃុំឬមិនឱ្យ គឺសិទ្ធសម្រេចរបស់ក្រុមប្រឹក្សាជនុំជំម្រះ ដោយផ្អែកតាមច្បាប់ ដូច្នេះសូមរងចាំស្តាប់ការប្រកាសសេចក្តីសម្រេចនៅកាលបរិច្ឆេទខាងលើ»។
កាលពីថ្ងៃទី២ ខែកក្កដា ឆ្នាំ២០២៤ សាលាដំបូងរាជធានីភ្នំពេញ បានប្រកាសសាលក្រមដោយផ្តន្ទាទោសសកម្មជនចលនាមាតាធម្មជាតិ កញ្ញា ឡុង គន្ធា លោក លី ចាន់ដារ៉ាវុត កញ្ញា ភួន កែវរស្មី លោក ថុន រដ្ឋា និងលោក យីម លាងហ៊ី រួមជាមួយសមាជិក ៥រូបទៀត ឱ្យជាប់ពន្ធនាគារ ចាប់ពី៦ឆ្នាំទៅ៨ឆ្នាំ ពីបទ «រួមគំនិតក្បត់» និង «ប្រមាថចំពោះអង្គព្រះមហាក្សត្រ» ជុំវិញភាពសកម្មការពារធនធានធម្មជាតិ៕
………………………………………….
អត្ថបទដោយ៖ អ៊ួក ចាន់ធីដា និង ណឺ មិនា
