អ្នកជំនាញ និងសង្គមស៊ីវិល ស្នើរដ្ឋាភិបាលបង្កើតយន្តការសមស្របមួយ ក្នុងការរៀបចំសណ្ដាប់ធ្នាប់សាធារណៈ និងដោះស្រាយករណីអាជីវករលក់ដូររំលោភចំណីផ្លូវ ដោយឈរលើផលប្រយោជន៍រួម ទាំងអាជីវករ និងសាធារណជន។
ការស្នើរបស់សង្គមស៊ីវិល បានធ្វើឡើងស្របពេលដែលបញ្ហាលក់ដូរ និងការយកចិញ្ចើមផ្លូវធ្វើជាប្រយោជន៍បុគ្គល នៅតែបន្តកើតមាន បើទោះបីជា អាជ្ញាធររាជធានីភ្នំពេញ បានចុះអប់រំ និងចាត់វិធានការរដ្ឋបាលជារឿយៗ ដើម្បីរៀបចំសណ្តាប់ធ្នាប់សាធារណៈនេះ។
លោក យង់ គិមអេង ប្រធានមជ្ឈមណ្ឌលប្រជាពលរដ្ឋដើម្បីអភិវឌ្ឍន៍ និងសន្តិភាព (PDP) បានសម្តែងការគាំទ្រចំពោះចំណាត់ការរបស់អាជ្ញាធររាជធានីភ្នំពេញ ក្នុងការរៀបចំចិញ្ចើមផ្លូវនេះ។
ទន្ទឹមនេះ លោកយល់ថា កត្តាដែលពលរដ្ឋផ្លាស់ប្ដូរមកប្រកបរបរតាមចិញ្ចើមផ្លូវ ដោយសារការលក់ដូរក្នុងផ្សារចង្អៀត រួមទាំងកំណើនអាជីវករដែលពុំមានលទ្ធភាពបង់ថ្លៃតូបក្នុងផ្សារ គួបផ្សំនឹងទីតាំងភូមិសាស្រ្តអំណោយផលដល់ការរកស៊ីតាមចិញ្ចើមផ្លូវ ដែលមានមនុស្សធ្វើដំណើរច្រើនផងដែរ។
តែយ៉ាងណា ការរំលោភចំណីផ្លូវដើម្បីធ្វើជាអាជីវកម្មនេះ លោក យង់ គិមអេង ក៏យល់ថា វាបានធ្វើឱ្យមានការកកស្ទះចរាចរណ៍ ហើយក៏អាចឈានទៅជាជម្លោះរវាងអាជីវករតាមផ្លូវ និងអ្នកធ្វើដំណើរផងដែរ នៅពេលដែលមានការប៉ះពារគ្នាកើតឡើង។
លោកថា៖ «វាប៉ះពាល់សំខាន់គឺចរាចរណ៍ តែបើសម្រួលឱ្យលក់ដូរមានរបៀបរៀបរយមានសណ្ដាប់ធ្នាប់ ក៏អាច់កាត់បន្ថយកកស្ទះចរាចរណ៍ដែរ បើមិនចឹងទេ ការឈ្លោះគ្នា ក៏អាចមានរវាងអ្នកធ្វើដំណើរនិងអ្នកលក់ ពេលប៉ះយានយន្តអី»។
ករណីនេះ លោកបានផ្ដល់យោបល់ថា រដ្ឋគួររៀបចំឱ្យមានទីតាំងលក់ដូរ នៅពេលដែលអាជីវករលក់ដូរតាមដងផ្លូវកាន់តែមានចំនួនច្រើនឡើង ខណៈពួកគេមិនមានលទ្ធភាពក្នុងការធ្វើអាជីវកម្មនៅតាមផ្សារទំនើប ឬផ្សារធម្មតាដែលការជួលតូបថ្លៃនោះទេ។ លោកថា ការលក់ដូរតាមផ្លូវ ក៏ជាផ្នែកមួយជួយជំរុញសេដ្ឋកិច្ចជាតិដែរ។
លោកនិយាយថា៖ «អ្វីដែលធ្វើឱ្យមានភាពល្អប្រសើរ អាជ្ញារធរគួរតែកំណត់ទីតាំងលក់ដូរអី ឱ្យបានច្បាស់លាស់ កន្លែងណាអាចលក់បាន កន្លែងណាលក់មិនបាន»។
លោក គង់ សុវណ្ណ ទីប្រឹក្សាគណៈកម្មាធិការជាតិសុវត្ថិភាពចរាចរណ៍ផ្លូវគោក និងជាស្ថាបនិកអង្គការ ខេមសេហ្វ មានប្រសាសន៍នៅថ្ងៃទី៣១ ខែមិនា ឆ្នាំ២០២៥នេះថា ការរៀបចំសណ្ដាប់ធ្នាប់តាមដងផ្លូវត្រូវមានវិធានការជាក់លាក់ ដោយផ្អែកលើផលប្រយោជន៍ ទាំងអាជីវករ និងសាធារណជន ទើបមាននិរន្តរភាព។ លោកបន្តថា នៅពេលអាជ្ញាធរហាមឃាត់ពលរដ្ឋមិនឱ្យប្រកបរបរតាមចំណីផ្លូវ ក៏គួរតែមានយន្តការសមស្របមួយ ដើម្បីបញ្ជៀសការហាមឃាត់នៅទិសខាងកើត បែរជាអាជីវករនាំគ្នាទៅលក់ដូរនៅទិសខាងលិចវិញ។
លោកលើកជាឧទាហរណ៍ថា នៅតាមតំបន់ផ្សារក្រមួន អាជ្ញាធរអាចបង្កើតទីតាំងណាមួយដើម្បីជំនួស ហើយរៀបចំតំបន់នោះ ដោយរៀបចំការលក់ ការទុកដាក់ម៉ូតូនិងចំណត រួមទាំងការលក់ដូរតាមមុខផ្ទះ ដោយកំណត់ចូលមកចិញ្ចើមផ្លូវដល់កម្រិតណា រួមទាំងអនាម័យនៅពេលដែលលក់ហើយ។
លោកថា៖ «ទាល់តែទី១ ពន្យល់គាត់ឱ្យមានការចូលរួម ទី២ជម្រាបអំពីយន្តការរបស់អាជ្ញាធរដែលអនុវត្ត ទី៣ ការផ្ដល់ជម្រើសការផ្លាស់ប្ដូរ ពីកន្លែងដែលមើលទៅបង្កឱ្យមានភាពរញ៉េរញ៉ៃ រុញទៅដាក់កន្លែងមួយដែលមានភាពងាយស្រួល នៅក្បែរហ្នឹងឬនៅទីតាំងណាដែរ ធ្វើឱ្យគាត់អាចលក់ដូរបាន នៅក្នុងយន្តការណាមួយដែលអាចទទួលយកបានទាំងអស់គ្នាចឹងទៅ»។
លោក គង់ សុវណ្ណ បានគូសបញ្ជាក់ថា សណ្ដាប់ធ្នាប់ក្នុងទីក្រុងមានភាពរៀបរយ អ្នកធ្វើដំណើរអាចដល់គោលដៅតាមការកំណត់ ដោយមិនខាតពេលវេលា និងប្រេងសាំង ជាពិសេសមិនបំពុលបរិស្ថានដែលកើតចេញពីប្រេងឥន្ទនៈ នៅពេលមានការកកស្ទះចរាចរណ៍ផងដែរ។
លោកបន្ថែមថា ក្រៅពីការរៀបចំសណ្ដាប់ធ្នាប់សាធារណៈបានល្អប្រសើរហើយ អាជ្ញាធរតាមខណ្ឌនីមួយៗ គួរតែរៀបចំឱ្យមានផ្លូវដើរលំហែ ដោយបំពាក់ភ្លើងបំភ្លឺ រួមទាំងរៀបចំកម្មវិធីផ្សេងៗ ដែលរួមមានទាំងការលក់ដូរដែលមានសណ្ដាប់ធ្នាប់ទៀតផង។
Newsroom Cambodia មិនអាចសុំការអត្ថាធិប្បាយជុំវិញបញ្ហានេះ ពីអភិបាលរាជធានីភ្នំពេញ លោក ឃួង ស្រេង បានទេគិតត្រឹមថ្ងៃទី០១ ខែមេសា ឆ្នាំ២០២៥នេះ។
តែយ៉ាងណា ជារឿយៗ គេសង្កេតឃើញអាជ្ញាធរនៅខណ្ឌនិមួយៗ ក្នុងភូមិសាស្ត្ររាជធានីភ្នំពេញ ក៏បានចុះណែនាំ និងរៀបចំសណ្តាប់ធ្នាប់នៅតាមតំបន់មួយចំនួន ដែលមានសភាពកកកុញទៅដោយការរំលោភដីចំណីផ្លូវ យកទៅធ្វើអាជីវកម្ម ឬលក់ដូរផងដែរ។
ជាក់ស្តែង ដើម្បីសោភ័ណភាពតាមដងផ្លូវសាធារណៈ និងកាត់បន្ថយការកកស្ទះចរាចរណ៍ អាជ្ញាធរខណ្ឌបឹងកេងកង រាជធានីភ្នំពេញ កាលពីដើមសប្តាហ៍មុន បានចេញសេចក្ដីជូនដំណឹងទៅដល់ប្រជាពលរដ្ឋដែលយកចំណីផ្លូវ ធ្វើជាអាជីវកម្មលក់ដូរ នៅចំណុចលើផ្លូវ៣៤៨ ឲ្យរុះរើចេញជាបន្ទាន់ ដោយទុករយៈពេលមួយសប្ដាហ៍។
បើតាម លោក លី ពូ ចៅសង្កាត់ទួលស្វាយព្រៃទី១ បានប្រាប់សារព័ត៌មានក្នុងស្រុកថា នៅចំណុចផ្លូវ៣៨៨នោះ អាជីវករប្រមាណជាង ៥០នាក់ ដែលលក់ដូរចល័ត ហើយភាគច្រើនជាអ្នកលក់បន្លែ ត្រីសាច់ ជាដើមនោះ នៅបន្តលក់ដូរ បើទោះជាអាជ្ញាធរបានចុះណែនាំជាបន្តបន្ទាប់ក៏ដោយ។
ចំណែក កម្លាំងរដ្ឋបាលខណ្ឌពោធិ៍សែនជ័យ កាលពីថ្ងៃទី២៣ ខែមករា ឆ្នាំ២០២៥ ក៏បានបន្តដាក់គ្រឿងចក្ររុះរើសំណង់សំយាបផ្ទះ រោងលក់ដូរ និងខឿនបេតុងដែលសង់រំលោភលើចិញ្ចើមផ្លូវឃ្យូ អឹម អាយ (QMI) ព្រមទាំងវាយកម្ទេចសាបដែលចាក់បិទលើគម្របលូ។ វិធានការរបស់អាជ្ញាធរខណ្ឌ ធ្វើឡើងដើម្បីបើកផ្លូវនោះឱ្យបានធំទូលាយ កាត់បន្ថយការកកស្ទះចថរាចរណ៍ ធ្វើឱ្យមានចិញ្ចើមផ្លូវត្រឹមត្រូវ ទុកសម្រាប់អ្នកធ្វើដំណើរថ្មើរជើងដើរ និងងាយស្រួលក្នុងការស្តារលូ នៅពេលស្ទះក្នុងរដូវរវស្សាផងដែរ។
នៅក្នុងខណ្ឌពោធិ៍សែនជ័យនេះ អាជ្ញាធរខណ្ឌ ក៏ធ្លាប់បានអនុវត្តវិធានការរបស់ខ្លួន កាលពីថ្ងៃទី០៩ ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០២៤ ដោយចាប់ផ្តើមចុះវាស់វែងនៅតាមបណ្ដោយផ្លូវបេតុងដែលតភ្ជាប់ពីផ្លូវជាតិលេខ៤ រហូតទៅដល់រោងចក្រQMI ដែលស្ថិតនៅក្នុងភូមិជម្ពូវ័នទី២, ភូមិព្រៃព្រីងខាងជើង២ និងភូមិត្រពាំងពោធិ៍ សង្កាត់ចោមចៅ៣ ជាមួយនឹងការណែនាំអាជីវករលក់ដូរនៅតាមបណ្តោយរោងចក្រនេះ ឱ្យរុះរើ និងរំកិលចូលក្នុងចេញពីចិញ្ចើមផ្លូវ។
ដោយបញ្ជាក់ទៅលើវិធានការរបស់អាជ្ញាធរខណ្ឌ លោក ប៉ាង លីដា អភិបាលរងខណ្ឌពោធិ៍សែនជ័យ មានប្រសាសន៍កាលពីថ្ងៃទី១៧ ខែមីនា ថា៖ «អនុវត្តច្រើនដងហើយនៅតាមផ្សារ ពលរដ្ឋ គាត់ស្ម័គ្រចិត្តរុះរើខ្លួនឯង អត់មានដំណោះស្រាយទេ»។
អ្នកស្រី ប៊ុន មួយលី អាជីវករលក់ផ្លែឈើជាប់រោងចក្រកាត់ដេរ QMI ស្ថិតនៅភូមិត្រពាំងពោធិ៍ សង្កាត់ចោមចៅទី៣ ខណ្ឌពោធិ៍សែនជ័យ ដែលតូបរបស់អ្នកស្រីត្រូវបានអាជ្ញាធររុះរើនោះ បានលើកឡើងថា អ្នកស្រីមិនមានការអាន់អន់ចិត្តចំពោះការតម្រូវឱ្យរំកិលតូបលក់ដូរថយក្រោយជម្រៅ ៣ម៉ែត្រ ពីទីតាំងចាស់ពីសំណាក់អាជ្ញាធរនោះទេ។
អ្នកស្រីថា ការធ្វើបែបនេះនឹងធ្វើឱ្យដងផ្លូវមានភាពស្រឡះ និងមិនសូវកកស្ទះដូចមុន ខណៈអ្នកស្រីថា ការរំកិលតូបលក់ដូរទៅមុខរំលោភលើចំណីផ្លូវនាពេលកន្លងមកនេះ គឺអ្នកស្រីធ្វើតាមគ្នា ដោយសារការលក់ដូរនៅខាងក្នុងជ្រៅតែម្នាក់ឯង គឺមិនមានអ្នកទិញឡើយ។
អាជីវករវ័យ៤៣ឆ្នាំរូបនេះ និយាយថា៖ «អត់អីទេ ធ្វើចឹងល្អវិញ ដោយចូល[ក្នុង]ទាំងអស់គ្នា ចឹងយើងលក់ទាំងអស់គ្នាទៅ»។
ចំណែក លោក អឿន ម៉ៅ អាជីវករលក់សាច់ស្រស់នៅតាមបណ្ដោយផ្លូវវេងស្រេង ក្បែរស្តុបលូប្រាំ សង្កាត់ស្ទឹងមានជ័យ៣ ខណ្ឌមានជ័យ ក៏មិនជំទាស់នឹងវិធានការរុះរើរបស់អាជ្ញធរដែរ ប្រសិនបើលោកត្រូវបណ្ដេញចេញពីទីតាំងលក់នេះ ដោយលោកថា ប្រហែលជាផ្លាស់ប្ដូរទៅលក់នៅក្នុងផ្សារវិញ។
តែយ៉ាងណា លោកបារម្ភពីការធ្លាក់ចុះចំណូលផងដែរ ដោយអះអាងថា ការលក់ដូរតាមចំណីផ្លូវ អាចឱ្យលោករកប្រាក់ចំណូលបានច្រើនជាងលក់ដូរនៅក្នុងផ្សារ ដោយសារចិញ្ចើមផ្លូវមានមនុស្សឆ្លងកាត់ច្រើន។
លោកនិយាយថា៖ «លក់យូរហើយតាំងពីនៅផ្លូវតូច ប្រមាណ១០ឆ្នាំហើយ។ កាលមុនលក់ដាច់ ជួយកូនៗបានរៀន អាបង១២ ប្អូន៩ និង៦ មួយអាទិត្យលក់បាន៤០ទៅ៨០ម៉ឺនដែរ [មុនកូវីដ]។ លូវបាន១០ម៉ឺនរៀល»។
លោក ជ័យ សំណាង វ័យ៤៦ឆ្នាំ ជាប្រជាពលរដ្ឋរស់នៅក្នុងសង្កាត់ស្ទឹងមានជ័យ៣ ខណ្ឌមានជ័យ រាជធានីភ្នំពេញ បានត្អូញត្អែរថា លោកតែងជួបការលំបាកជារៀងរាល់ព្រឹក នៅពេលដែលជូនកូនស្រីទៅសាលារៀន ដោយសារស្ថានភាពចរាចរណ៍មានភាពមមាញឹកខ្លាំង ចាប់ពីម៉ោង ៦កន្លះរហូតដល់ម៉ោង ៩ព្រឹក និងពេលរសៀលចាប់ពីម៉ោង ៤ដល់ម៉ោង៨យប់។
លោកយល់ថា ការកកស្ទះនេះ បណ្ដាលមកពីការបើកបរមិនគោរពតាមកន្លងផ្លូវអាទិភាព ខណៈអាជីវករមួយចំនួនបានលក់ដូររំលោភលើចិញ្ចើមផ្លូវ រួមទាំងកត្តាពលរដ្ឋជាច្រើននាក់សម្រុកធ្វើដំណើរក្នុងពេលជាមួយគ្នា។
លោកបន្តថា៖ «មកពីម៉ូតូធ្វើដំណើរនិងឡានរុល អត់មានការយោគយល់គ្នា។ អ្នកលក់តាមផ្លូវ(រូមចំណែក)ប៉ះពាល់(ស្ទះចរាចរណ៍)ខ្លះដែរ»។
ពាក់ព័ន្ធនឹងបញ្ហាចរាចរណ៍នេះដែរ ប្រធានមន្ទីរសាធារណការ និងដឹកជញ្ជូនរាជធានីភ្នំពេញលោក សាំ ពិសិដ្ឋ បានបញ្ជាក់ប្រាប់ Newsroom ថា បច្ចុប្បន្ននេះ នៅរាជធានីភ្នំពេញ មានរថយន្តចុះបញ្ជីសរុបចំនួន ៧៤ម៉ឺនគ្រឿង និងម៉ូតូ ២,៥លានគ្រឿង។
បើតាមច្បាប់ស្ដីពី «ផ្លូវថ្នល់» មាត្រា៦៤ ចែងថា ជនណាដែលធ្វើកិច្ចការសាធារណការទាំងឡាយនៅក្នុងតួផ្លូវ ទ្រូងផ្លូវ ជាយផ្លូវ គែមផ្លូវ និងដីនៅសល់ នៃដីចំណីផ្លូវដោយគ្មានការអនុញ្ញាតពីសមត្ថកិច្ចគ្រប់គ្រងផ្លូវថ្នល់ ត្រូវពិន័យអន្តរការណ៍ជា ប្រាក់ចំនួន ៥០០ ០០០ (ប្រាំសែន) រៀល។
មាត្រា៧១ ចែងថា ជនណាដែលសាងសង់ដោយខុសច្បាប់នូវសំណង់រឹងមាំ មានលក្ខណៈជាអចិន្ត្រៃយ៍នៅលើដី សម្រាប់អភិវឌ្ឍន៍ហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធផ្លូវថ្នល់ ត្រូវព្រមានជាលាយលក្ខណ៍អក្សរ និងតម្រូវឱ្យរុះរើចេញនូវសំណង់នោះ។ ក្នុងករណីរឹងទទឹង ត្រូវផ្តន្ទាទោសដាក់ពន្ធនាគារពី១ ខែទៅ១ ឆ្នាំ និងពិន័យជា ប្រាក់ពី ១០០ ០០០ (មួយសែន) រៀល ទៅ ២ ០០០ ០០០ (ពីរលាន) រៀល។
ចំណែក មាត្រា៧៤ ចែងថា ជនណាដែលទន្ទ្រាន ត្រួតត្រា ប្រើប្រាស់ ដោយសាងសង់សំណង់ ឬការ្យទាំងឡាយបំពានលើដីរបស់ផ្លូវថ្នល់ ត្រូវផ្តន្ទាទោសពិន័យជាប្រាក់ពី ១០០ ០០០ (មួយសែន) រៀល ទៅ ១ ០០០ ០០០ (មួយលាន) រៀល និងតម្រូវឱ្យរុះរើ។ ករណីរឹងទទឹង ត្រូវផ្តន្ទាទោសដាក់ពន្ធនាគារពី៦ ខែ ទៅ២ ឆ្នាំ និងពិន័យជាប្រាក់ពី ១ ០០០ ០០០ (មួយលាន) រៀល ទៅ៤ ០០០ ០០០ (បួនលាន) រៀល។
លោក ស សុខា រដ្ឋមន្រ្តីក្រសួងមហាផ្ទៃ កាលពីដើមខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២៥នេះ បានរិះគន់ថា តាមផ្លូវនៅរាជធានីភ្នំពេញ ពិបាកក្នុងការរកផ្លូវថ្មើរជើងសម្រាប់ឱ្យពលរដ្ឋ ខណៈបណ្ដោយផ្លូវមួយចំនួនក៏បើកបរលែងកើតទៀត ដោយសារការធ្វើអាជីវកម្មរំលោភចិញ្ចើមផ្លូវ។
លោកនិយាយថា៖ «ខ្ញុំទទូចឱ្យការសហការជាមួយអគ្គស្នងការនគរបាលជាតិ នាយកដ្ឋានសណ្ដាប់ធ្នាប់ចរាចរណ៍ បូកទាំងរាជធានីភ្នំពេញ ក៏ដូចជាខណ្ឌទាំង១៤ អ្នកពាក់ព័ន្ធទាំងអស់ដើម្បីចូលរួមធ្វើការងារនេះ [ដើម្បីរៀបចំសណ្ដាប់ធ្នាប់សាធារណៈ]»។
ដោយឡែក ក្នុងពិធីបិទសន្និបាតបូកសរុបលទ្ធផលការងារ និងលើកទិសដៅបន្ដរបស់រដ្ឋបាលរាជធានីភ្នំពេញ កាលពីចុងខែមករា ឆ្នាំ២០២៥នេះ អភិបាលរាជធានីភ្នំពេញ លោក ឃួង ស្រេង បានឱ្យដឹងថា វិធានការចំពោះមុខ ដែលអាជ្ញាធរត្រូវរួមគ្នាអនុវត្ត គឺបន្តខិតខំផ្សព្វផ្សាយ និងរឹតបណ្តឹងការអនុវត្តច្បាប់ ស្តីពីចរាចរណ៍ផ្លូវគោក និងលើកទឹកចិត្តឱ្យមានការរៀបចំចំណតសាធារណៈ បន្តខិតខំអនុវត្តហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធរូបវន្ត និងត្រូវបន្តយកចិត្តទុកដាក់អនុវត្តនូវវិធានការ ចំនួន៣ទន្ទឹមគ្នា គឺសណ្តាប់ធ្នាប់ចិញ្ចើមផ្លូវ សណ្តាប់ធ្នាប់សំណង់ និងសណ្តាប់ធ្នាប់អ្នកលក់ដូរ៕
…………………………..
អត្ថបទដោយ៖ វ៉ា សុភានុត
